Jeanne d'Arc is een van de meest onverwachte helden in de geschiedenis van de westerse beschaving. Om te begrijpen hoe een jonge, ongeletterde boerenmeid de patroonheilige van Frankrijk en een van de bekendste vrouwen ooit werd, moet men beginnen met de historische gebeurtenissen waarin zij terechtkwam.

Wie was Jeanne d'Arc?

Jeanne werd geboren in 1412 CE tijdens de Honderdjarige Oorlog. Dit was een off and on geschil tussen Frankrijk en Engeland over de erfelijkheid van de heerser van Frankrijk.

Ten tijde van Jeanne's leven stond een groot deel van het noorden en westen van Frankrijk onder controle van Engeland, inclusief Parijs. Andere delen werden gecontroleerd door een pro-Engelse Franse factie, bekend als de Bourgondiërs. Dan waren er de Franse loyalisten, geconcentreerd in het zuiden en oosten van het land.

Voor de meeste burgers was dit conflict een geschil tussen de adel. Families en dorpen waar Jeanne vandaan kwam, hadden weinig tijd of interesse om in de oorlog te investeren. Het kwam neer op weinig meer dan een politieke en juridische strijd, tot Jeanne d'Arc opkwam.

Vroeg leven en visie

Jeanne werd geboren in het kleine dorpje Domrémy in het noordoosten van Frankrijk, in een gebied van Frans loyalisme omringd door Bourgondisch gecontroleerde gebieden. Haar vader was boer en stadsambtenaar. Er wordt aangenomen dat Jeanne analfabeet was, zoals gebruikelijk zou zijn geweest voor meisjes uit de sociale positie van haar familie in die tijd.

Ze beweerde dat ze haar eerste visioen van God kreeg toen ze 13 jaar oud was, terwijl ze in de tuin van haar huis speelde. In het visioen werd ze bezocht door de heilige aartsengel Michaël, de heilige Catharina en de heilige Margeret, naast andere engelachtige wezens.

In het visioen werd haar opgedragen de Engelsen uit Frankrijk te verdrijven en de kroning van Karel VII te bewerkstelligen, die de titel Dauphin, of "troonopvolger" droeg, in de stad Reims.

Het openbare leven

• Op audiëntie bij de koning

Toen Jeanne 16 was, reisde ze door vijandig Bourgondisch gebied naar een nabijgelegen stad, waar ze uiteindelijk de plaatselijke garnizoenscommandant overtuigde haar een escorte te verlenen naar de stad Chinon, waar zich toen het Franse hof bevond.

In eerste instantie werd ze door de commandant afgewezen. Later kwam ze terug om haar verzoek nogmaals in te dienen en bood toen ook informatie aan over de afloop van een veldslag bij Orléans, waarvan het lot nog onbekend was.

Toen enkele dagen later boodschappers arriveerden met een rapport dat overeenkwam met de door Jeanne gesproken informatie over de Franse overwinning, kreeg zij het escorte in de overtuiging dat zij de informatie bij goddelijke gratie had ontvangen. Zij werd gekleed in mannelijke militaire kleding en reisde naar Chinon om audiëntie bij Karel te verkrijgen.

• Het Franse moreel opkrikken

Haar komst viel samen met een extreem dieptepunt voor de zaak van de Franse loyalisten, ook bekend als de Armagnac-factie. De stad Orléans lag midden in een maandenlange belegering door het Engelse leger en het leger van Karel had al enige tijd weinig veldslagen van betekenis weten te winnen.

Jeanne d'Arc veranderde de toon en de teneur van de oorlog door met haar visioenen en voorgevoelens de zaak van God aan te roepen. Dit maakte een sterke indruk op de wanhopige Franse kroon. Op advies van kerkelijke functionarissen werd ze naar Orléans gestuurd om de waarachtigheid van haar goddelijke aanspraken te testen.

Vóór de komst van Jeanne in 1429 hadden de Franse Armagnacs in Orléans vijf verschrikkelijke maanden van beleg doorstaan. Haar komst viel samen met een monumentale ommekeer in de gebeurtenissen, waarbij zij hun eerste succesvolle offensieve poging tegen de Engelsen ondernamen.

Door een reeks succesvolle aanvallen op Engelse forten werd het beleg al snel opgeheven, wat voor veel militaire functionarissen een teken was om de legitimiteit van de aanspraken van Jeanne te bewijzen. Ze werd als held onthaald, omdat ze tijdens een van de gevechten door een pijl gewond was geraakt.

• Een Franse held, en een Engelse schurk

Terwijl Jeanne een Franse held werd, werd ze een Engelse schurk. Het feit dat een ongeletterd boerenmeisje hen kon verslaan, werd geïnterpreteerd als een duidelijk teken dat ze duivels was. Ze wilden haar gevangen nemen en er een spektakel van maken.

Intussen bleef haar militaire bekwaamheid indrukwekkende resultaten opleveren. Ze reisde met het leger mee als een soort adviseur, bood strategie voor gevechten en de herovering van enkele kritieke bruggen die succesvol bleken.

Haar aanzien bij de Fransen bleef groeien. Het militaire succes van het leger onder Jeanne's hoede leidde tot de herovering van de stad Reims. In juli 1429, slechts enkele maanden na die eerste ontmoeting in Chinon, werd Karel de VII gekroond!

• Het momentum is verloren en Joan is gevangen genomen

Na de kroning drong Jeanne aan op een snelle aanval om Parijs te heroveren, maar de adel overtuigde de koning om een verdrag met de Bourgondische factie na te streven. De leider van de Bourgondiërs, hertog Phillip, accepteerde het bestand, maar gebruikte het als dekmantel om de Engelse positie in Parijs te versterken.

De vertraagde aanval mislukte en het momentum dat was opgebouwd vervloog. Na afloop van een korte wapenstilstand, gebruikelijk tijdens de Honderdjarige Oorlog, werd Jeanne door de Engelsen gevangen genomen bij het beleg van Compiègne.

Jeanne probeerde verschillende keren uit de gevangenis te ontsnappen, onder andere door van een zeventig meter hoge toren in een droge gracht te springen. Ook het Franse leger ondernam minstens drie pogingen om haar te redden, die alle zonder succes waren.

De dood van Jeanne d'Arc: proces en executie

In januari 1431 werd Jeanne berecht op beschuldiging van ketterij. Het proces zelf was problematisch, omdat het alleen bestond uit Engelse en Bourgondische geestelijken. Andere problemen waren dat er geen bewijs was dat zij ketterij had gepleegd en dat het proces plaatsvond buiten de jurisdictie van de voorzittende bisschop.

Niettemin probeerde de rechtbank Joan in ketterij te vangen door een reeks theologisch verdraaiende vragen.

De beroemdste vraag was of ze geloofde dat ze onder Gods genade stond. Een 'ja' antwoord was ketters, omdat de middeleeuwse theologie leerde dat niemand zeker kon zijn van Gods genade. Een 'nee' zou neerkomen op een schuldbekentenis.

Haar vermogen om te antwoorden verbaasde de leiders opnieuw toen ze antwoordde: " Als ik het niet ben, moge God me daar plaatsen; en als ik het wel ben, moge God me zo houden ." Dit was begrip ver boven de verwachtingen voor een jonge, ongeletterde vrouw.

De conclusie van het proces was net zo problematisch als de procedure. Het gebrek aan substantieel bewijs leidde tot een valse uitspraak en velen die aanwezig waren geloofden later dat de rechtbankverslagen waren vervalst.

Daarin werd geconcludeerd dat Jeanne schuldig was aan verraad, maar dat zij veel van haar veroordeling introk door een bekentenis te ondertekenen. Men dacht dat zij door haar analfabetisme niet precies kon hebben begrepen wat zij ondertekende.

Zij werd echter niet ter dood veroordeeld omdat men volgens het kerkelijk recht tweemaal voor ketterij moet worden veroordeeld om te worden geëxecuteerd. Dit maakte de Engelsen woedend en leidde tot een nog groter bedrog, de beschuldiging van travestie.

Kruiskleding werd gezien als ketterij, maar volgens het middeleeuwse recht moest het in zijn context worden bekeken. Als de kleding op de een of andere manier bescherming bood of uit noodzaak werd gedragen, dan was het toegestaan. Beide waren waar in het geval van Jeanne. Ze droeg militaire uniformen om zich te beschermen tijdens gevaarlijke reizen. Het verhinderde ook verkrachting tijdens haar verblijf in de gevangenis.

Tegelijkertijd werd ze erin getrapt toen bewakers haar jurk stalen en haar dwongen mannenkleding aan te trekken. Ze werd op grond van deze valse beschuldigingen veroordeeld voor een tweede misdrijf van ketterij en ter dood veroordeeld.

Op 30 mei 143, op 19-jarige leeftijd, werd Jeanne d'Arc in Rouen aan een paal gebonden en verbrand. Volgens ooggetuigen had ze gevraagd om een kruisbeeld voor haar te plaatsen, waarnaar ze aandachtig staarde terwijl ze riep: "Jezus, Jezus, Jezus".

Na haar dood werd haar stoffelijk overschot nog twee keer tot as verbrand en in de Seine gegooid. Dit was om claims van haar ontsnapping en het verzamelen van relikwieën te voorkomen.

Posthumus gebeurtenissen

De Honderdjarige Oorlog duurde nog 22 jaar voordat de Fransen eindelijk de overwinning behaalden en bevrijd werden van de Engelse invloed. Kort daarna begon de kerk een onderzoek naar het proces tegen Jeanne d'Arc. Met de medewerking van geestelijken in heel Europa werd zij uiteindelijk vrijgesproken en onschuldig verklaard op 7 juli 1456, vijfentwintig jaar na haar dood.

Tegen die tijd was zij al een Franse held en volksheilige van de Franse nationale identiteit geworden. Zij was een belangrijke figuur voor de katholieke liga tijdens de protestantse reformatie van de 16e eeuw vanwege haar ijverige steun aan de katholieke kerk.

Tijdens de Franse Revolutie nam haar populariteit af vanwege haar steun aan de Franse kroon en adel, wat in die tijd geen populair standpunt was. Pas in de tijd van Napoleon kwam haar profiel weer op de voorgrond. Napoleon zag in Jeanne d'Arc een kans om de Franse nationale identiteit te versterken.

In 1869, tijdens de viering van de 440e verjaardag van het beleg van Orléans, de grootste triomf van Jeanne, werd een petitie ingediend voor haar heiligverklaring door de katholieke kerk. Het heiligdom werd haar uiteindelijk in 1920 toegekend door paus Benedictus XV.

De erfenis van Jeanne d'Arc

Poster uitgegeven door de Amerikaanse regering tijdens WO1 om mensen aan te moedigen War Saving Stamps te kopen.

De erfenis van Jeanne d'Arc is alomtegenwoordig en wordt door veel verschillende groepen mensen gretig geclaimd. Zij is een symbool van het Frans nationalisme voor velen vanwege haar bereidheid om voor haar land te vechten.

Jeanne d'Arc is ook een vroege figuur geworden in de zaak van het feminisme, als een van de vrouwen 'die zich slecht gedragen' die geschiedenis hebben gemaakt. Ze ging buiten de gedefinieerde rollen van vrouwen in haar tijd, liet zich gelden en maakte een verschil in haar wereld.

Zij is ook een voorbeeld voor velen van wat men gemeenschappelijk exceptionalisme zou kunnen noemen, het idee dat uitzonderlijke mensen uit elke achtergrond of levensstijl kunnen komen. Zij was immers een ongeletterd boerenmeisje van het platteland.

Jeanne d'Arc wordt ook gezien als een voorbeeld voor traditionele katholieken. Velen die de katholieke kerk hebben gesteund tegen invloeden van buitenaf, waaronder de modernisering onder Vaticanum Twee, hebben naar Jeanne gekeken voor inspiratie.

Inpakken

Hoe men haar beweegredenen en de bron van haar inspiratie ook bekijkt, Joan is duidelijk een van de boeiendste mensen uit de hele geschiedenis. Ze blijft voor velen een inspiratiebron op politiek, cultureel en spiritueel gebied.